@Sail: wie zijn de echte helden uit de koloniale geschiedenis van Nederland?

Op 8 februari 2015 werd een video reeks gemaakt over onder andere het Nederlandse slavernijverleden in Suriname en Curacao. Deze reeks is gemaakt als reactie op de film Michiel de Ruyter. In de woorden van de maker, Roland van Reenen, was dit nodig "Aangezien het Nederlandse onderwijs systematisch deze oorlogsmisdadigers als helden wegzet, moeten we het onderwijs zelf ter hand nemen." Naar aanleiding van deze film werd ook de pagina: "Michiel de Rover" opgezet en werd tevens een demonstratie georganiseerd. De video reeks van Roland vestigd met name de aandacht op het verzet tegen slavernij in de Nederlandse koloniën. Zie/lees hier ook een recensie over de video reeks. Voor de Nederlanders die moe zijn van de zwarte piet is racisme discussie, "maak jullie borst maar nat", want de zeehelden zijn schurken campagne gaat nog volgen. Mocht je het als nederlander niet meer aankunnen dan heeft de correspondent nog enkele tips voor je wanneer 'je favoriete ding racistisch wordt genoemd'. 

Facebook post van ING met text "Zeehelden werden vroeger net zo aanbeden als de sporthelden van nu, mensen verzamelden prenten en pamfletten van hun helden. Wie is jouw grote held?"

Op de screenshot hiernaast zie je een concreet voorbeeld van het feit dat 'oorlogsmisdadigers' in Nederland als helden worden weggezet. Dit is een ING campagne die momenteel tijdens Sail plaatsvindt. De facebook post vermeldt: "Zeehelden werden vroeger net zo aanbeden als de sporthelden van nu, mensen verzamelden prenten en pamfletten van hun helden. Wie is jouw grote held?" Verder heeft ING tijdens sail ook een "zeehelden eiland" gemaakt voor kinderen. Op het eiland zijn er verschillende activiteiten georganiseerd die "er voor zorgen dat iedereen die dat wil zich voor één dag een zeeheld kan voelen". Als je op de pagina verder naar beneden scrolt kan je op één van de afbeeldingen een kreet vinden die roept "Zeehelden veroveren de wereld". Niet alleen de ING maar ook de officiele organisatie 'Stichting Sail Amsterdam' spreekt in termen van 'zeehelden'. De stichting zegt op haar site onder andere toegewijd te zijn aan het doel om de jongere generaties te "enthousiasmeren"  voor "de Nederlandse scheepvaart en haar geschiedenis." Zo kan je voor maar liefst 16 euro pp meedoen aan een educatieve Sail "Zeeheldenwandeling" door Amsterdam.

Sail poster van De Nieuwe Kerk.

Als je vervolgens naar de website van De Nieuwe Kerk gaat, de kerk naast de dam waar onder andere Michiel de Ruyter begraven ligt, vind je een Sail poster die de kerk omschrijft als de "Kerk van de Zeehelden". Verder staat op hun website vermeld dat De Nieuwe Kerk "het Nederlandse zeeheldenpantheon" is.  Wanneer je op de website van Sail in de zoekmachine de woorden 'slavernij', 'misdaden', 'slaven', 'slaaf', 'ontvoering', 'roof', 'uitbuiting', 'zwarte bladzijde' en of 'mishandeling' intypt dan vermeldt de zoekmachine "Helaas, er zijn geen resultaten gevonden". De term 'handel' heeft uiteraard wel zoekresultaten. Via de term 'handel' kom ik op een gegeven moment uit bij de sectie 'Nautische Nostalgie', die valt onder de categorie 'historie'. Daar vind ik op deze pagina onder het kopje "Amsterdam bruist!" het volgende stukje text:

"Amsterdam was als havenstad in 1600 nog lang niet op zijn hoogtepunt, maar had wel een onmisbare rol in de wereldhandel veroverd. Het was de stapelmarkt waar goederen uit alle windstreken naartoe werden gebracht. Alles was er in voorraad: graan uit het Oostzeegebied, hout uit Noorwegen, huiden uit Rusland, specerijen uit Indië en laken en haring uit Holland. De stad beschikte bovendien over een uitstekend geoutilleerde haven. De voorwaarden voor een gouden eeuw waren in Amsterdam volop aanwezig."

Nederlandse handel en welvaart worden dus omschreven met woorden als "hoogtepunt",  "nostalgie", "gouden eeuw". Waarbij het historische doel is dat we als klein landje de werelhandel "veroveren"... Wat betekent het nou eigenlijk voor een land en of cultuur wanneer zij mensen als Michiel de Ruyter in een 'Pantheon' plaatst en gedenkt als nationale helden? Waarbij kinderen/ toekomstige generaties worden gestimuleerd om zich te identificeren met deze rollmodellen? Zou dat betekenen dat macht, geld, handel en competitie als natuurlijk en centraal komen te staan? Dat dit alles dan ook een nobel en nationaal streven zou moeten zijn?

De kaart 'slaven eigenaren in Amsterdam 1863'. Elke markering vertegenwoordigt een huis in Amsterdam van een slaveneigenaar in 1863.

Amsterdam was inderdaad een 'bruisende' stad! Hiernaast ziet u een screenshot van de kaart 'slaven eigenaren in Amsterdam 1863'. Elke markering vertegenwoordigt een huis in Amsterdam van een slaveneigenaar in 1863. Deze kaart is in 2012 gemaakt met behulp van het Amsterdamse stadssarchief. Gellukkig  bood de zoekmachine, in tegenstelling tot de Nederlandse overheid, opnieuw haar excusses aan toen ik deze kaart niet kon vinden. Tegenwoordig kan je ook een Amsterdam Black Herritage Tour volgen, die in tegenstelling tot de 'Zeeheldenwandeling', over de geschiedenis van de slavernij in Amsterdam gaat. Zoals de kaart al doet blijken, er is meer dan genoeg te zien!

De educatieve texten van sail lijken dus woorden als "verovering" , "handel" en "goederen" centraal te stellen als "hoogtepunt" voor een "gouden eeuw" in haar nationalistische geschiedenislessen en publieke symbolen. Het gaat in deze koloniale geschiedschrijving enkel om winst en niet om de miljoenen tot slaaf gemaakten en of het leed dat daarbij kwam kijken. Het is dan ook niet verwonderlijk dat onze ex-minister president Balkenende in een peptalk aan het parlement in 2006 zei "laten we optimistisch zijn, laten we zeggen; Nederland kan het weer!...die VOC mentaliteit! Over grenzen heen kijken... dynamiek". De opvolger en huidige minister president Mark Rutte opende zaterdag het Sail debat dan ook met de oproep aan Nederland dat het 'weer terug naar sfeer van de gouden eeuw' moet gaan. Op de site van de Universiteit van Groningen staat bij de sectie geschiedenis over de VOC als openingszin “Het moet fantastisch zijn geweest! Wij, als klein land, bepaalden in de 17een 18e eeuw de wereldhandel.” Zowel Balkenende als Mark Rutten hebben geschiedenis gestudeerd aan de Universiteit, Balkenende ontving zijn diploma aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en Mark Rutte aan de Rijksuniversiteit  Leiden.

In het boek 'Decolonizing Methodologies' beschijft proffessor Linda Tuhiwai Smith dan ook dat in imperialistisch onderwijs en literatuur mensen als Colombus, in ons geval Michiel de Ruyter, beschreven worden als 'helden, de ontdekkers, avonturiers en 'vaders' van kolonialisme.' Waarbij in de 'inheemse literaturen' dit soort figuren 'uiteraard niet zo worden bewonderd, laat staan dat het veroverende helden zijn.' Dit contrast tussen koloniale en dekoloniale verhaallijnen zie je dan ook terug in Nederland wanneer je kijkt naar de naam van de facebook pagina 'Michiel de Rover' of termen als 'grauwe eeuw' in plaats van 'gouden eeuw'.

Deze week werd Nederland geinspecteerd door de VN met betrekking tot racisme door het Committee on the Elimination of Racial Discrimination (CERD). In een tweet van een NGO die mometeel aanwezig is bij de bijeenkomst in Geneve word vermeld "#Netherlands tells #UN anti-#racism body that education on the history of slavery is already provided. #CERD". Nederland verkondigt hier dus voldoende onderwijs te bieden met betrekking tot het slavernij verleden. Maar is dat dan ook zo?  In een onderzoek van Melissa Weiner, dat werd gepubliceerd in 2014, werd gekeken naar de inhoud van textboeken voor lagere scholen in Nederland die sinds 1980 zijn gepubliceerd. Hierbij vond ze dat slechts 49 van de 203 gepubliceerde boeken de Nederlandse slavernij / slavenhandel noemde. Geen van de boeken legde de link/relatie uit tussen racisme en slavernij. Het onderzoek concludeert verder dat wanneer er over de slavernij wordt gesproken dit met name wordt gedaan vanuit het perspectief van de slavenmeesters en of de europeanen en dat het perspectief van de tot slaafgemaakten niet of nauwlijks aan bod komt. Dat er enkel vanuit de zeeschurken, slavenmeesters en onderdrukkers wordt gedacht is ook duidelijk terug te zien in de Nederlandse geschiedenis. Om maar een voorbeeld te geven, toen de slavernij in 1863 'officieel' door nederland werd afgeschaft kregen de slaven eigenaren miljoenen aan compensatie van de staat. Dit was bedoeld ter compensatie voor hun verlies in 'eigendom'. De tot slaaf gemaakten kregen hierbij niets, dat waren in de ogen van de Nederlanders namelijk domme, lelijke, luie, ondankbare 'negers' die nog geciviliseerd moesten worden naar onze superieure europese standaarden..Tot slot moesten de tot slaaf gemaakten onder staatstoezicht nog 10 jaar langer, tot 1873, gedwongen doorwerken op de planatge werkkampen in Suriname. Men wilde destijds natuurlijk niet  dat de winst op de plantages erop achteruit zouden gaan.

Picture taken from a textbook for 10-11 year old children, shows a drawing of a white “planter” with a speech bubble over his head reading: “It is way too hot to work the land. Fortunately, our slaves are used to this heat”. Credit for this picture goes to Melissa Weiner.

Nog een concreet voorbeeld waarbij je kan zien dat men zich enkel identificeert met de onderdrukker is de afbeeling hiernaast van een textboek voor 10-11 jarige kinderen dat een tekening laat zien van een slavenmeester die stelt "Het is veel te heet om op het land te werken. Gelukkig zijn onze slaven deze hitte wel gewend." Waarover Weiner in haar onderzoek zegt dat "This statement not only sympathizes with Whites, but justifies and essentializes enslaved Africans given the long-standing scientific racist notion that Blacks are better physiologically equipped to work in hot climates.”

Poster van Studenten organisatie SEFA van de faculteit economy & business op de Uva. (foto genomen in 2015)

Hiernaast ziet u een afbeelding van een poster die in de hal van het Roeterseiland hing. De foto die is afgebeeld op de poster is genomen in het chique Bushuis wat een oud VOC gebouw is. De studenten organisatie, van het vak economie & bussiness (SEFA), posseerd hier met oranje stropdassen aan met de text "can you manage". Op de achtergrond hangt een schilderij die een planatage lijkt af te beelden. Verder is te zien dat ze met een veer in een groot oud boek schrijven, net als vroeger. Ook hier lijkt er geen besef te leven onder de studenten over het slavernij verleden. Wellicht dat één van hen straks een geschikte kandidaat is om minister president te worden en of om een zeehelden campagne op te zetten tijdens sail? Bij mijn eigen opleiding, politicologie aan de Uva, word overigens ook niets verteld over de koloniën en of het slavernijverleden van Nederland.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat het Landelijk Platform Slavernijverleden ( Zie ingezonden rapport) het  CERD er op attendeert dat de europese Commissie tegen racisme en Intolerantie  in haar onderzoek van 2006/2007 heeft gezegd dat de rol van het onderwijs in Nederland moet zijn om te  "garanderen dat schoolonderwijs een sleutelrol speelt in de strijd tegen racisme en raciale discriminatie in de maatschappij". Dezelfde commissie stelde in 2013 dat Nederland "Een nationale strategie moet ontwikkelen tegen racisme en raciale discriminatie". Weer een andere commissie van de VN stelde in 2014 dat Nederland blind is voor racisme en over het algemeen een tekort heeft aan kennis over haar koloniale verleden en dat dit "gebrek aan kennis" vervolgens "racisme en intolerantie" voedt.

Het is nu 2015 en over de gemeente subsidie van Sail schrijft de Parool het volgende: "Net als voorgaande jaren kan Sail in 2015 wel rekenen op een subsidie van ongeveer 1 miljoen euro". Ook de eerder genoemde film Michiel de Ruyter kreeg forse subsidie van onder andere de publieke omroep die haar geld ontvangt van het ministerie van onderwijs, cultuur en wetenschap... Zijn dit dan geen gemiste kansen om een nationale strategie te ontwikkelen tegen racisme? Moeten we nu aan de zwarte gemeenschappen gaan uitleggen dat hun belastingsgeld gaat naar het vereren van zeeschurken en de grauwe eeuw? Moet er niet naast het schurken eiland een verzetshelden eiland komen? Geeft dat geen pluraliteit aan visies mee aan kinderen en tevens een stem aan de tot slaaf gemaakten in plaats van de europese onderdrukkers? Wanneer we in Nederland net als de VN erkennen dat slavernij en racisme een misdaad tegen de mensheid is, zouden we in onze geschiedenis dan nog steeds enkel praten over welvaart en handel? Is het niet racistisch om welvaart en handel boven zwarte en bruine mensenlevens te stellen?

Voorbeelden van echte helden uit de Nederlandse koloniale geschiedenis zijn mensen als Tula, Anton de Kom, Boni en de Marrons. Zij waren zo dapper om zich te verzetten tegen het Nederlandse regime. Hierin werd Tula samen met twee matties wreed aan zijn einde gebracht na één van de bekenste opstanden te hebben geleid in curacao. "Op 3 oktober 1795 werden Tula, Bastiaan Carpata en Pedro Wacao publiekelijk ter dood gebracht. Tula werd als eerste terechtgesteld. Volgens het vonnis werden met een ijzeren staaf alle botten in zijn lichaam gebroken, te beginnen bij de voeten (radbraken). Daarna werd zijn gezicht verbrand ('in het aangezicht geblakerd')en uiteindelijk werd hij onthoofd. Bastian Carpata moest eerst -op een kruis gebonden- toekijken hoe Tula op deze wijze aan zijn einde kwam om uiteindelijk hetzelfde lot te ondergaan. Pedro Wacao werd eerst met touw om de benen rond het schavot gesleept, waarna zijn handen werden afgehakt en het hoofd met een moker werd verbrijzeld. De lichamen werden verzwaard in zee gegooid. Nog eens 29 andere slaven werden opgehangen". Ondanks deze wrede executies, die als voorbeeld moest dienen voor een ieder die in opstand wou komen, waren er nog talloze opstanden en verzetshelden die Tula's voorbeeld opvolgden.

Standbeeld van Tula in curacao